İplik teknolojisinde üretimin esası ilk olarak düzenli şekilde yapılan planlama ile başlar. Hammadde halinden en son haline gelene kadar yüksek, kalite, kar ve az emek için planlamanın etkisi büyüktür.
El emeğinden kurtulamamış iplik sektörü, son derece gelişmiş olan makinelar yardımıyla daha da kolaylaşmıştır. Şöyle bir eskilere dönüp baktığımızda ninelerimizin elinden geçen yün eğirme tahtaları teknolojisinin ilerlemesiyle bugünkü haline gelmiştir.
İPLİKHANE
İplikhane de Genel işlem Akışı
Harman hallaç® toprak ® birinci pasaj cer ® ikinci pasaj cer ® fitil ® vater ® bobin
Harman hallaç ® toprak ® cer ® open end
1. PAMUK AMBARI
Giriş kapısında tartım elemanları tarafından tartılan kamyonlar ambara girer. Balyalar geçici stok alanına indirilir. Numune alımını kolaylaştırmak için 3 veya 4 istifler şeklinde yerleştirilir.
Özellikle kış aylarında indirilen balyaların rutubet değeri ölçülür. Ekrandaki rutubet değerinin ortalaması alınır. Her bir balyaya ikişer adet etiket yapıştırılır ve balyalar maket bıçağı ile kesilerek % 20 sinden örnek alınır. Alınan örnekler pamuk laboratuarına getirilir.
1.1. KONDİSYONLAMA VE ÖNEMİ
HVI ile yapılan testler arasında oluşan varyasyona 5 temel durum sebep olmaktadır.
1- Pamuğun kendi yapısından kaynaklanan doğal varyasyon
2- Kalibrasyon pamuklarından kaynaklanan varyasyon
3- Operatör hataları
4- Pamukların kondisyonlama yüzeyindeki farklılık
5- Test aletleri arasındaki farklılık
Bu durumlar arasında varyasyonu en fazla arttıran sebep teste tabi tutulan pamukların kondisyonlama seviyelerin farklılığıdır. Bu sebeple kondisyonlama, test sonuçlarının güvenilir ve birbirleriyle kıyaslanabilir. Olabilmesi açısından çok önemlidir.
Cihazın bulundurulacağı ortamı çevreleyen duvarların dış ortamdan ısı ve nem alışverişini engelleyecek şekilde izole edilmesi gerekmektedir.
1.2. KONDİSYONLAMA TEKNİKLERİ
1. Alınan numuneleri test yapılacak ortamda sabit klima koşullarında açık ve gevşek bir vaziyette rutubet alışverişi bitinceye kadar bekletmek.
Bu süre 24 saat ile 48 saat arasında değişebilir.
2. Hızlı kondisyonlama cihazı (rapidcon) yardımıyla numuneleri 15 dk içinde 72 saat süre ile klimatize edilmiş ortamda bekletilmeiş numuneleri kondisyonlama seviyesine çıkarmak.
Kondisyonlama sürecinin hızlılığı ile bu alet depolama yeri ihtiyacını azaltmak. Sistemin işleyişini hızlandırmakta ve kondisyonlama işlemini garanti altına almaktadır. Aynı anda 72 adet numune kondisyonlanabilmektedir.
Her bir pamuk balyasından alına, üzerinde hangi pamuk balyasına ait olduğunu belirten barkod numarası olan numuneler, barkod numaraları sisteme okutularak teste alınır. Aynı balyadan alınan iki ayrı numune arka arkaya teste alınır ve söz konusu balyaların fiziksel özellikleri bu iki ölçümün ortalaması olarak sisteme kaydedilir.
İplik özellikleriyle pamuk lifinin özellikleri arasında doğrusal bir ilişki sözkonusudur. Özellikle iplik mukavemetinin belirlenmesinde bu ilişki çok daha belirgindir. İplik özellikleriyle lif özellikleri arasındaki ilişki doğru şekilde tanımlanabildiği sürece talep edilen iplik özelliklerine uygun pamuk kullanımı ile ipliğin kalitesinde stabilite sağlanacağı, en önemlisi mukavemet % CV sinin değerinin düşük düzeylerde kontrol altına alınması mümkün olacaktır. İleri aşamalarda beslenen harman özellikleriyle işletmenin ürettiği iplik özellikleri arasındaki ilişkiyi incelemek üzere yapılacak korelasyon çalışmaları sayesinde proseste iyileştirmeler yapmak mümkün olacaktır.
En son aşamada beklenen ise; pamuk temininde belirlenmiş standartlarının üretici ye bildirilerek bu standartlara sahip pamukların depoya girmesinin temin edilmesidir. Bu aşamadaki en önemli çalışma korelasyon çalışmasını tamamlayarak optimum pamuk standartlarının doğru şekilde belirlenmesidir.
1.3. Harman Reçetesinin Hazırlanması
Reçete hazırlanırken üretilecek ipliğin özellikleri dikkate alınır. Bu nedenle harmanda kullanılacak balyaların aynı lif özelliklerini gösteren pamuklardan olmasına dikkat edilir.
Ne üretmek istendiği, ürünün nerede kullanılacağı, üretimin nasıl yapılacağı soruları sorularak hangi sınıfa ait pamukların nasıl yönlendirileceği belirlenir. Sorular cevaplandıktan sonra karışım planına uygun olarak balya beslenmesi yapılır. Pamuk ambarından çıkan her balya okutularak stoktan düşmesi sağlanır.
Harmana pamuk beslemesi esnasında harmanla,ma efektini mümkün olduğunca en üst seviyeye çıkaracak tedbirlerin alınması gerek. Bu amaçla ;
Dizim esnasında karışıma uygun yerleşim yapılmalı
Taraklardan çıkan ürünler belli bir sistem dahilinde cerlere beslenerek dublajlama ile sağlanan harmanın etkinliği arttırılmalıdır.
Yukarıdaki sistemin benzeri ileri pasaj cerler içinde kullanılmaktadır.
İplik prosesinin her aşamasında ilk giren ilk çıkar gibi uygulamalıdır.
II. BÖLÜM
2. HARMAN HALLAÇ GRUBU
İşletme şartlarına uyum sağlanması için balyalar prosesten 24 saat önce ambardan harman dairesine alınır ve çemberler açılır. Unifleks makinelerinde esas temizleme yapılır. Bu makinelerin ızgara pozisyon ayarları önemlidir.
Orta Anadolu’da A-B-C-D olmak üzere 4 tane harman hattı mevcuttur. Ring makinelerine enelikle A-D Open End’lerde B-C hattı beslenmektedir.
2.1. UNİFLOC
Önceden hazırlanan harman dizim planına göre, pamuk yüzdelerine göre belirlenmiş sayıda ve uygun sırada balyalar ınifleoc altına dizilir. Yolucu organ 27 m uzunluğundaki bir ray sistemi boyunca düzenli olarak dizilen ortalama 124 balya üzerinden ileri geri hareket eder. Dövücü kolda tırpalama sistemi ile alınan küçük elyaf demetlerini iç tarafa fırlatır ve elyaflar sonsuz band zerine dökülür. Buradan da hava akımıyla uniclean’e beslenir. Materyal küçük parçalara ayrılır açma işlemi yapılır.
Aynı zamanda farklı tipteki pamukların birbirleri ile karıştırılması sağlanır. Balyalar dizildikten sonra ilk tarama turuna geçilir. Amaç balyaların üst noktalarının düzgünleştirilmesi ve ayarlama için sabit yükseklik belirlenmesidir. Makine bu yüksekli tayinini fotoselle yapar. Daha sonra hafızasına kaydeder. Verilen dalma derinliğine göre her tur sonunda bir kat indirilerek çalışmasını sürdürür. 124 balyadan oluşan harmanlar 26-27 saatte biter. Bir tarafta işlem devam ederken diğer tarafta balyalar dizilir ve makinenin kafası döndürülerek işleme devam edilir. Balyalar yoğunluk sınıfına göre sert-orta-yumuşak çok yumuşak gibi sınıflara ayrılmıştır.
2.2. UNİCLEAN
Pamuk topaklarına hızla dönen bir pimli silindir ile serbest haldeyken vurulur. İvme ve atalet kuvvetinin etkisi sonucu elyaf topakları açılmaya başlar. Ne kadar temizleme yapılıp telefin döküleceği pimli silindir altındaki ızgaraların pozisyonu ile ayarlanır. Izgara altına dökülen telefler mono silindire gönderilir. Temizlenen pamuk fonlarla unimixlere girer. Her uniclean 2 unimix’i besler.
2.3. UNİMİX
Uniclean de açılan, temizlenen pamuk yeniden harmanlanmak amacıyla unimixler’e alınır. Fon ile alınan materyal düzey dolum kamaralarına aktarılır.materyal klepeler yardımıyla 6 ya bölünür. Bu kamaralardan materyal konveyör band ile dikey dikey hazıra gönderilir. Dikey iğneli hasıra gelen materyal yukarı hareket eder. Fazla kısımları sıyırıcı silindir ile geri aktarılır. Bu işlemler materyalin karışmasını sağlar. Geri sıyırıcı ve hasır arasında açılmış olan pamuk açıcı üzerine dökülür. Açıcının bıçakları arasına takılan elyaf içindeki yabancı maddeler dökülecek ızgaradan geçer, döküntü kutusuna birikir. Buradan çıkan materyal bir sonraki makine ERM veya uniflexin isteğine göre beslenir.
2.4. UNIFLEX
Açma ve tmizleme amaçlı kullanılır. Lamelli dolum silosu, elekli tambur, ayarlanabilen belsem oluğu, ayarlanabilen ızgara ve açma, temizleme silindirlerinden oluşur.
Lamelli siloda tozlu hava pamuktan ayrılarak filtrelere sevk edilir. Ayarlanabilir bıçaklı ızgaralar ile döküntü miktarı kontrol edilir. Döküntü monosilindire gönderilir. Uniflex taraklara beslenecek pamuk miktarlarına kontrol alır. Açılıp temizlenip karıştırılan pamuk tara hattına besenlenir.
2.5. ERM
Erm’de pamuk önce bir kısmı cam olan bir bölgeye basılarak vatka formuna sokulur. Bu kısımda ön tarafa yerleştirilen fotosel unimix in çıkış fanına bağlanır. Böylece beslenme düzenlenerek olası bir tıkanma önlenir. Vatka haindeki elyaf bir silindir çiftinden geçer. Silindirlerden biri deliklidir. İçindeki alçak hava basınç sayesinde materyal içindeki yabancı maddeleri ve tozları emer.diğer silindir sadece sevke yardım eder.ve pamuk daha sonra brizöre gelir. Orda pamuğu üzerindeki dişler yardımıyla bıçakla hızla vurarak açar ve yabancı maddeler ızgaraya dökülür.
2.6. TELEF DEĞERLENDİRİCİ
Tarak, ERM ve monosilindirden çıkan telefleri tekrar açmaya ve temizlemeye yarar. Teleflerin telef değerlendirmeye beslemenmesi esnasında yayılm olmaması için teleflerin makineye teker teker alınması için zaman rolesine bağlanmıştır. Makinenin yapısı Unimix’in haznelerden sonraki kısmına benzemektedir.
2.7. TELEF AÇICI
Tarak, cer ve fitil makinelerinden emilen telefleri açar. İşçi tarafından elle besleme yapılır.
2.8. MONOSİLİNDİR
Monosilindire gelen elyaf dövücünün kolları takılır, yüksek devirden dolayı açılır. . yabancı maddeler ızgaradan dökülerek döküntü haznesine birikir. Açma sırasında materyal makine içerisinde 3 tur atar ve çıkar. En fazla döküntü bu makineden çıkar.
III. BÖLÜM
3.TARAK
Harman hallaç makinelerinde kısmen temizlenmiş ve açılmış pamuklar taraklara sevk edilir. Taraklar sayesinde varılmak istenen ana hedef varyasyonun minimize edildiği, yabancı maddelerden en iyi şekilde temizlenmiş liflerin paralel olarak düzenlendiği bir tarak bandı elde etmektir.
Tarak Makinsinin görevleri
– Kabuk, çekirdek, parçalarını, toz ve kırıntıları ve kısa lifleri ayırmak
– Topak halindeki elyaf kütlesini lifleri tek tek hele gelinceye kadar açmak
– Açılan lifleri paralelleştirmek
– Lifleri karıştırmak azda olsa çekim uygulamak
– Numara varyasyonu olmayan, düzgün bir tarak bandı oluşturmak.
– Bandı kovaya düzgün bir şekilde yerleştirerek ce pasajına hazırlamak.
3.1. TARAĞIN ÇALIŞMA PRENSİBİ
Tarak makinesine materyal acrofeed ile beslenir. Elyaf tutamları besleme teknesinden besleme silindiri vasıtasıyla brizöre gelir. Vatka brizör üzerindeki dişler tarafından kopartılır.
Beslenme tablası altında bulunan bıçağa çarpar. Ağır kısımları santrifüj etkisiyle vatkadan ayrılır. Açılmış elyaf brizörün hava akımı sayesinde tambura sevk edilir. Elyaf demeti tambur ile şapkalar arasında tek tek açılır.
Tambur üzerinde dönen zincir üzerinde 80-116 şapka şeridi bulunur. Bunlar 36-46 tanesi tambur üzerinde çalışır vaziyettedir. Şapka üzerindeki döküntüler sıyrılıp alınır. Bu döküntüler yumuşaktır, tekrar kullanılır. Sabit şapkalar tarama yüzeyini arttırmaya yardımcı olurlar.
3.2. REGÜLE SİSTEMİ
Otomatik düzgünleştirme sistemi sayesinde mamul kumaşın görünüşü üzerinde olumsuz etkisi olan iplik numara değişimleri önceden düzeltilir. İplik numara düzgünsüzlüklerin en önemli sebebi tarağın düzgün beslememesidir.
Düzgünsüzlükler malzemenin sevk sisteminde, beslemede, çıkışta kontrol altına alınabilir.
3.3. BİLGİSAYARLI TARAK KUMANDASI
Çalışılacak tipe ait bütün değerler 1 defa verilir. Ve hafızaya kaydedilir. Bu değerler istendiği zaman tekrar çağrılır. Değişiklik yapılır ve kaydedilir. Kaydedilen değerler ise şöyledir.
Şerit ağırlığı
Üretim
Çıkış
Düzenleme faktörü
Kovadaki şerit ağırlığı
Kovadaki şerit uzunluğu’dur.
IV. BÖLÜM
4. CER
Tarak makinesinde taranarak paralelleştirilen lifler tarak kovalarına doldurulup cer makinelerine alınırlar. Üretim miktarları yüksektir. 700-800 ml / dk dır. Ayrıca basit yapıda ve bakımları kolaydır.
4.1. CER MAKİNESİNİN GÖREVLERİ
– Dublajvasıtasıyla, şeritlerin karışımı ve homojenliğin sağlanması
– Çekimde liflerin paralelleştirilmesi ve şeritlerin çekilerek inceltilmesi
– İkinci cer pasajındaki regülasyon sistemi ile numara farklılıklarının giderilmesi
– Elyaf – Elyaf, Elyaf – Metal sürütünmesi ve çekim nedeniyle açığa çıkan tozların çekim bölgesine yerleştirilen bir sistemle emilmesi
4.2. CER MAKİNESİNİN BÖLÜMLERİ
ÇAĞLIK : Dublaj miktarı dikkate alınarak uygun sayıda yerleştirilen kovalardan alınan şerit uçları üstteki sehpaya alınır.
ÇEKİM SİSTEMİ : Çekimin amacı alyafta homojenlik ve paralellik sağlamaktır. Çekim üzerinde yivler bulnan sertleştirilmiş çekim silindirleriyle bu silindirlere belli basınçta basan baskı silindirleri arasında gerçekleştirilir.
a) 3 üzeri 3 çekim sistemi : Çekim 2 alana dağıtılmaktadır. (ön çekim ve arka çekim) Ön silindirlerin çapı oldukça büyüktür. Böylece büyük biir alanda kontrol sağlanmıştır. Elyafın yakalama mesafesi büyüdüğünden ana çekim bölgesi,nde ayrıca bir kontrol çubuğu bulunur. Buda kısa liflerin kontrollü olarak sevkini sağlar.
b) 3 üzeri 4 çekim sistemi : Çıkıştaki yivli silindir 2 tane baskı silindiriyle temas ede. 4 tane kıstırma noktası mevcuttur. Materyal ön çekim silindirlerinden sonra bir kanal vasıtasıyla huniye sevk edilir, hımiden sıkma silindirine geçer.
4.4. KOVA DOLDURMA TERTİBATI
Yüksek hızla dönme hareketi yapan tabla sayesinde başlangıçtan itibaren düzenli bir şerit istifi sağlanır. Şerit kanalı ve döner tabla paslanmaz çeliktendir.
Makine çıkışında kova değiştirme tertibatı mevcuttur. Raylar üzerinde kova bulunmayınca makine otomatik olarak durur. Ayrıca ;
– Kovadan sağılan şerit kopunca
– Alt üst silindirlerde bant sardığında
– Sehbadaki şeritlerin girdiği huni tıkanca
– Kova dolunca makine durur.
4.5. CERDE EMNİYET TERTİBATI
Beslemede bant kopması, çıkışta sıkışmış bant tabaksı veya bant kopması, silindir sarması, kovanın dolması, huni kanalının tıkanması gibi durumlarda makine bant kalitesi ve emniyet açısından durur. Üzerindeki noktalara algılayıcılar yerleştirilerek ürün ve işlem kontrolü yapılır.
V. BÖLÜM
5. FİTİL
Ring iplik eğirme için ön hazırlık işlemidir. Fitil makinelerinin görevleri ;
– Cer bandını çekerek inceltmek
– Büküm vererek mukavemet kazandırmak
– Bobin halde sararak ring iplik makinesinden eğirmeye uygun forma getirmek
Fitil makinesinde en önemli hususlardan biri ; fitil makinesine sarıldıkça çap büyür. Sarımın sabit hızla dönebilmesi için bobin devrinin değişmesi gerek. Bu konik kasnak sistemiyle sağlanmakta, yeni makinelerde ise servo tahrik sözkonusudur.
Fitil makinelerinde çekim bölgesi çıkışı ve kelebek girişi arasındaki bütün fitil bobini boyunca aynı gerginlikte kalabilmesi en önemli unsur bobinin dış çap süratinin aynı tutulmasıdır. Bunun için yeni fitil makinelerinde biri ön biri arka olmak üzere iki iğin gerginliklerini kontrol eden Roj Gerginlik sensörleri yerleştirilmiştir.
Gerginlik için en küçük ve en büyük değer verilir.
Fitilin hareketi optimal gerginlik bölgesinde ise; bir sonraki kayış ilerlemesi verilen adım sayısı kadardır.
Fitil gergin ise ; bir sonraki kayış ilerlemesi düzeltilmiş adım sayısı kadardır.
VI. BÖLÜM
6. RİNG İPLİK MAKİNESİ
Fitil mainesinden alınan bobinler bir ray sistemi aracılığıyla vatere getirilir. Vater makineleri 3 görevi yerine getirirler.
1- Fitili istenen iplik numunesine çekerek inceltmek
2- İpliğe büküm vererek yeterli mukavemeti sağlamak
3- İpliği masuraya kops teşkil edevek şekilde sarmak
6.1. Çalışma Elemanları
6.1.1. Fitil Çağluğı
Her fitil bir iğe hizmet verir. Bobinlerin çağlıkla takıldıkları cisme fitil askısı denir.
6.1.2. Çekim Sistemi
Üç silindir ve çift apronlu çekim sistemi kullanılmaktadır. Üç adet üst baskı silindirini bünyesinde bulunduran sisteme tabanca adı verilir.
Apron kafası apronların yerleştirildiği sistemin adıdır.
Klips alt ve üst çekim silindirlerinin arasına takılarak liflerin daha iyi ilerlemesini sağlar.
6.1.3. İğ – Kopça- Bilezik Tertibatı
Kopça, bilezik bükümün iplik üzerine dağılması ve masureye sarılmasında etkili olan, iğ devir sayısına sınır koyan iki elemandır.
İğ dip kısmından makine gövdesine bağlıdır. İğe hareket ana motordan ince kayışlarla verilir. İğ devri şunlara bağlıdır.
Kepçe hızı
Bilezik çapı
Büküm
İplik numarası
6.1.4. Kopça
Bilezik üzerinde dönerek çekim sisteminden sevk edilen iplik üzerine bükümü dağıtır. İpliğe uygun gerginlik sağlar.
Bilezik : Düzgün bir kops yapısı ve sarım için kopçaya rehberlik eder.
AE Ring Open end
Atkı 38-42 4,1-5
Çözgü 4,4,5 4,5-5
Triko 3,5-3,9 3,8-4,2
6.1.5. Dofer
Vaterde takım olduğunda ray sistemi dolu olan kopsları alır ve boş olan masuraları yerleştirir. 3 dk sürer.
6.1.6. Masura dizme makinesi
Bir sonraki kullanım için masurların hepsini aynu şekilde yönlendirilmesi ve düzgün bir şekilde sonraki proses için hazır olması gerekir. Bu amaçla masura dizme makinesi kullanılır.
6.1.7. Fitil sıyırıcı makine
Vaterde kullanılan fitil masuralarının üzerinde kalan fitillerin geri kazanımı amacıyla kullanılır.
Rieter Hawa
İğ sayısı 912 720
Kops ağırlığı 1130-130 280
Metraj 1800m 3000m
Ekortmen 61 mm 72 mm
Fren Her iğde 1 tane taşınabilir
İğ devri 8500 d/dk 10000 d/dk
Yeni bilezik değişimlerinde uygulanan rodaj işlemi metalik çalışma yüzeyinin düzeltilmesi, kopçanın bilezik üzerinde kedisine bir kulvar hazırlaması ve ilk çalışma şartlarının optimum seviyeye en kısa zamanda getirilmesi için yapılır.
7. OPEN END MAKİNESİ
7.1 Open End İplik Eğirme Prensibi
Dönmekte olan bir rotorun içine iplik hemen geri çekilmek üzere sarkıtılır. Bu iplik rotorun içindeki alçak basınç etkisiyle içeriye doğru emilir. Rotorla birlikte dönüşe geçen ipliğin açık ucu merkezkaç kuvveti etkisiyle rotor yığınına doğru ilerler. Bu da bant açma silindiri ile açılacak lif kitlesi halinde rotora verilir. Bu lifler yine alçak basınç ve merkezkaç kuvveti etkisiyle rotor yivine ulaşır, ve tekrar geri çekilmekte olan ipliğin açık ucuna sarılacak iplik oluşumu başlatılır.
Ring iplikçiğinden en önemli farkı lif beslemesinin iplik haline dönüşmeden önce kesikli oluşudur. Bu kesilme liflerin belirli bir bölgede hava emişiyle çok yüksek bir hıza erişmesi ve birbirine değmeden hareket etmesiyle ortaya çıkar. Liflerin yönlenmesi ring iplikleri kadar iyi değildir.
7.2. Açma ve Eğirme Elemanları
Açma silindiri : Bandı açar ve besleme borusuna nakleder.
Açma silindiri go-nitül telleri : Materyalin yüzey yapısına göre farklı olabilir.
Açma silindiri muhafaza ve sevk kanalı : Yüzeyinde bir adet malzeme girişi için bir adet yabancı madde ayırımı için bir adet de lif şok kanalına bağlantı için 3 delik vardır.
Rotor : Farklı çaplarda olabilir. İç yüzeyleri aşınmaya karlı elmasla kaplanmıştır.
VIII. BÖLÜM
8. BOBİN
8.1. Bobin makinesinin görevleri
Küçük kapsların büyük bobin haline getirilmesi sonucu sonraki proseslerin daha rasyonel ve ekonomik çalışmasını sağlar. Kaps halinden bobin haline geçerken iplik üzerindeki hatalı kısımlardan temizlenir. İnce zayıf yerlerde sarımda uygulanan gerilimle koparılıp temizlenir.
Bobin makinesinin aşağıdaki hataları temizleyen sistemler vardır.
N: Neps
S : Kısa kalın yer
L : Uzun kalın yer
T : uzun ince yer
C : Numara varyasyonu
Spl : Splice yeri hatası
Mo : Moire (muere) hatası
Moire : Rotor çevresi kadar periyotta oluşan kalın yer hatasıdır.
İplik bobinlenirken kitle varyasyonları veya kalınlaşmak veya incelmek sistem tarafından ölçülür. Bu olumsuzlukla sisteme daha önceden tanıtılmış olan parametre limitlerinin dışında ise sistem tarafından sinyal oluşturulur, ve hatalı kısım temizlenir. Temizleme işleminden sonra iplik ucunun yeniden düğümlenmesi için splice tekniği kullanılır. Bu işlem basınçlı hava yardımıyla iplik uçları açılır. Tekrar basınçlı hava yardımıyla birbiri üzerinden dolandırılır.
8.2. Bobin Mekanizmasının Kısımları
a) Çekim Hızlandırıcısı
Balon oluşumunu engeller ve böylece daha yüksek çekim hızları elde edilmesini sağlar.
b) Kaps Toz Emiş Tertibatı
Sürekli olarak ipliğin sarıldığı yerdeki toz ve elyaf parçalarını emer.
c) Kopuk İplik Kontrolü
Alt iplik bulununcaya kadar ilave işlemlerin boşuna yapılmasını önler.
d) Artık İplik Makası
Kaps değişiminde makas kesim yapar. Böylece boncuklama engellenmiş olur.
e) İplik Gerdiriciler
İplik tahrikli germe diskinin arasından geçer. Bu sistemde homojen iplik gerilimi elde edilir.
f) Splise
Her iğ de bulunur.
g) Ekonomik Temizleyiciler
İğ kumanda sisteminin entegre edilmiş bir parçasıdır. Hataları temizler.
h) İplik Gerdirici
ı) Baroban
Barobanda bilgisayar şu görevleri üstlenmiştir.
1- Baroban ve bobinin kayma yapmadan harekete geçmesi
2- Her bobin durumuna uygun kuşak bozma tertibatı
3- Elektrik kesildiğinde oluşan iplik kesilmesi
4- Kumandalı geri dönme iyi bir uç yakalama
5- İplik uzunluk ve çap ayarlamaları
6- Zaman kaybında önemli derecede azalma
7- Otomatik hız kontrolü
IX. BÖLÜM
9. FİKSAJ
Ring işlem akışında bobin makinesinden sonra open end işlem çıkışında ise direk makine çıkışında bobinler paletlere dizilir. Her 120 bobinden oluşan palet üzerine bir etiket yapıştırılır. Etikette şu bilgiler mevcuttur.
– İpliğin üretim yöntemi – Palet numarası
– Numarası – Operatör numarası
– Masura rengi – Paletteki bobin adedi
– İplik metresi – Harman numarası
– Tarih
Bobin tanıtım kartı olmaysan paletler fiksaja alınmaz. Etiketteki palet numarası ile fiksaja alınan palet üzerine yapıştırılan numaranın aynı olmasına dikkat edilir. İplik numunesine göre uygun salonda bekletilen paletler bir sonraki bölüm olan halat sarmanın ihtiyacına göre alınarak fikse edilir.
Fiskenin amacı ipliğe verilen bükmün kalınlığını sağlayarak sonraki proseslerde işlem kolaylığı sağlamaktır. İplik kalitesinde kalıcı bir iyileştirme olmamakla birlikte orta ve büyük çaplı bobinlerde nemin homojen bir biçimde dağılması mümkün değildir.
Hangi iplik tiplerine fiksaj yapılacağı nakliye elemanları tarafından fiksaj görevlilerine liste halinde bildirilir. Genel olarak amslerli bütün iplik tiplerine ve no : 8 den ince bütün ipliklere fiksaj uygulanır.
Fiksajda iki adet kazan mevcuttur.
Kazan iç çapı : 1720 mm
Faydalı kazan boyu : 2100 mm
Çalışma basıncı : % 8 hava basıncı 8 bar
Vakum pompa : % 80
Hidrolik pompa : 1,5
Gerekli hava : 8 bar
Kazana giren araba sayısı : 3
Kazan bobin kapasitesi : 360
Kapak sayısı : 1
Isıtıcı elektrik enerjisi : 30 kW
Aynı anda farklı tipte iplikte fiksaja alınabilir. Fiksajlı yazısı paletlere yapıştırılır. Fiksajdan çıkan paletler 1 saat dinlenmeye alınır.
X. BÖLÜM
10. İPLİK FİZİK LABARATUARI
10.1. Uster Tester
İplik ölçümlerinde uster, ve spektrogramın yanında ince yer kalın yer, tüylülük neps hakkında bilgi verir.
Labaratuar iş programına göre istenen sayıda istenen uzunlukta numune (şerit fitil veya iplik ) alınarak labaratuara getirilir. Materyal numunesi, operatör adı, harman numunesi gibi numuneyle ilgili özellikler uster tester 3’ün bilgisayarına girilir. Ölçüm şartları belirlenir. Bunlar ; test sayısı, test hızı, süresi, ölçüm aralığı, tansiyon, hava emişi
10.2. Uster Inert Test
Regule sistemini kontrol aöacıyla kullanılır. Altı şeritte cer makinesi bir süre çalıştırılır. Daha sonra altı şeritten biri kapatılır. Yeterli uzunlukta şerit çıktığında makine durdurulur, kova çıkarılır. Numune alınır Tes Uster, Tester 3 ile yapılır.
10.3. Uster Ofis
Şerit üzerindeki neps, capol, toz miktarını, uzunluğunu, ayrı ayrı veya hepsini aynı anda ölçebilen cihazdır. Tarak makinesinin girişinden ve çıkışından alınan numunelerle yapılan testler sonucu tarağa yapılacak işlemler belirlenir. Test sonucunda şunlar çıkar.
Ortalama elyaf uzunluğu
Elyaf uzunluğu sapması
0,5 inc veya 12,7 mm den kısa elyaf uzun yüzdesi
% 5 i geçen elyaf uzunluğu
% 2,5 geçen elyaf uzunluğu
10.4. Uster Tensojet
iplik mukavemet ve elastikiyet değerlerini belirlemek için kullanılır. İplikte % 7 civarı rutubete gelene kadar bekletilir. İplik numarası, test sayısı, test adedi, test hızı bilgisayara girilir. Grafik üzerinde sonuçlar görülebilir. İpliğin 2 ucu ayrı ayrı iki silindir tarafından tutularak gerdirilir ve verdiği mukavemet bilgisayar tarafından ölçülür.
İplik üzerindeki büküm sayısını ölçüp gerekli verileri çıktı halinde verir. Kaps iğe takılır. Uygun aralık bulunur ve asılır. Ölçüm esnasında bulunması gereken ağırlığı belirlemek üzere esas ölçümden önce hazırlık ölçümleri yapılır. İplik çeneler arasına sıkıştırılır. Şart düğmesine basılır. İpliğin üzerindeki bükmün tam açıldığı nokta olan bırakma noktasındaki skala değerine bakılır. Bu şekilde yapılan 4-5 hazırlık ölçümü sonrasında skala değeri hesaplanır. Bu değer kadranın sabit değeridir.
10.5. İplik Ne Ölçümü
Vater, bobin ve open end iplik numaralarını tarayarak numune varyasyonlarını engel olmak amacıyla bu test yapılır. Çağlığa asılan 7 kapstan gelen iplikler kılavuzlardan geçirilerek çıkrığa sarılır. Genelde 120 sarım yapılır. Çıkrık çevresi bir yardadır. Ne ve Nm cinsinden iplik numarası ekranda direk okunur. 7 çile için okunan numaradan ort. Alınır.
10.6. Şerit Fitil Ne Ölçümü
Çevresi 1 yardalık çıkrıkta sarım yapılır. Çıkrık üzerindeki sayaca bakılarak tarak şeridi ve fitil 20 yarda cer şeridi 6 yarda sarılır. Materyal kesilir. Hassas terazide tartılır.
10.7. Sarım Cihazı
İplikteki ince yer, kalın yer ve naps’ın ipliğin konuk levha üzerinde sarıldıktan sonra standart levhalarda kıyaslama yoluyla değerlendirilir.
10.8. Stroboskop
Ametek marka stroboskop ile makinelerin devirleri ölçülür.
10.9. Takometre
Makinelerin üzerine yerleştirilmiş olup devir ölçmeye yarar.
10.10. Stube Cihazı
Open end makinelerinde iğlerin düzgü çalışıp çalışmadığını dolayısıyla iplik özelliklerinin istenen düzeyde olup olmadığını ölçen alettir. Bu test her iğe ayrı ayrı uygulanır. Cihazın kafası iğe yaklaştırılır ve kırmızı ışık yanana kadar ayarlanır. Sonra ayarlar değiştirilip yeşil ışık yanana kadar işleme devam edilir. Tüylülük, naps, incelik, kalınlık…. Vb özellikler bakımından gerekli değerlendirmeler yapılır.