Haşıl Sökme Yöntemleri

0
4914

        Amacı, çözgü ipliklerine dokuma öncesi uygulanmış olan haşıl maddelerinin uzaklaştırılması için yapılan bu işlem; 4 farklı yöntemle yapılabilmektedir.

  1. Emdirme Yöntemine Göre Haşıl Sökme :Enzimler, bitkisel ve hayvansal mikroorganizmalardan oluşan biokatalizörlerdir. Kimyasal yapıları proteindir.  Nişasta parçalanmasında kullanılan enzimler amilaz adı altında toplanır.  Haşıl sökmede en çok kullanılan amilaz bakteri amilazıdır.  Yüksek sıcaklıkta ve geniş ph aralığında etkinliğini koruyabilmektedir. 0.5 – 1 g/L bakteri amilazı kullanmak yeterlidir.  Normal bakteri amilazı ancak 100 – 115 C ye kadar dayanıklıdır.  Son yıllarda yüksek sıcaklığa dayanıklı özel enzimler üretilmiştir.  Sodyum klorür, fosfat asit tuzları ve şeker gibi maddeler enzim aktivitesini arttırır.                                  Haşıl sökme işlemi kesikli, yarı kesikli, kesiksiz yöntemler ile yapılabilmektedir.  Kesikli yöntemlerde haspel, jigger, emdirme (fulard) makinaları kullanılır. Banyo emdirildikten sonra 6 – 12 saat arasında bekletme işlemine tabi tutulur ve sonra iyice durulanır.  Yarı kesikli yöntemde ise fulardan geçirilir. Levende sarılır ve 70 – 95 C de bekletme odalarında 1,5 – 2 saat bekletilir. Sonra yıkama işlemi ile bitirilir.  Kesiksiz işlemde ise kumaşa emdirilir ve 15 – 90 dakika arasında 70 – 95 C de gerçekleştirilir. Daha sonra yapılan yıkama işlemi ile haşıl sökme işlemi tamamlanmış olur.  En yaygın kullanım şekli yarı kesikli yöntemdir.
  2. Kimyasal Katalizörler İle Haşıl Sökme:    a)Asidik Madde İle: nişasta makromoleküllerinin glikoz birimleri arasında meydana gelen asetal bağları seyreltik asitlerle kolaylıkla parçalanabilir. Asit olarak genellikle sülfürik asit veya hidroklorik asit kullanılır. Çalışma şartları 30 – 35 C de, pH 4 – 5 de, %1 – 2 konsantrasyonda sülfürik asit ile havuzlarda bekletilerek uzaklaştırılır. Bu yöntemin dezavantajı selüloz makromoleküllerinin parçalanabilmesidir.  b)Bazik Madde İle: nişastanın asetal bağlarının bazlara karşı dayanımı yüksektir. Ancak hava oksijeni yanında bazlar uzun zaman etki ettirildiğinde makromoleküllerin parçalanması mümkündür. Çalışma şartları 40 – 50 C de Ph 10 da 1 – 3 g/L NaOH ile işlem gerçekleştirilir. NaOH yerine peroksit ağartması da kullanılabilir.
  3. Su İle Haşıl Sökme: Suda çözünebilen haşıl maddeleri (polivinilalkol, poliakrilat haşılları) yıkanarak uzaklaştırılır.  CMC, her sıcaklıkta yıkanabilir. Optimum sıcaklık 50 – 100 C arasındadır. Az miktarda ıslatıcı ve alkali ile gerçekleştirilir.  Polivinilalkol, bu madde elektrolitlere karşı hassastır. Bu nedenle nötral ortamlarda yıkanmalıdır. Yüzey aktif madde ilavesi yıkama etkisini arttırır.  Poliakrilat, her sıcaklıkta kolayca uzaklaştırılır.  Alginat, haşıl maddeleri, nötral banyolarda 25 – 95 C yıkanabilir.
  4. Oksidatif Haşıl Sökme: Yükseltgen maddeler aktif oksijen veren (persülfat, perborat, hidrojen peroksit veya aktif klor içeren kloramin) ile nişasta makromoleküllerindeki fonksiyonel gruplar yükseltgenir. Aynı zamanda glikoz halkaları ve zincirler arasındaki bağlar koparılabilir. Bazik ortamda çalışır. Bazik ortam soda ya da sodyum hidroksit ile sağlanır.  Haşıl sökme banyosuna NaOH veya sodyum karbonat konur.  En çok kullanılan haşıl sökme maddesi persülfattır.  90C de Ph 10 da 1 saat çalışılır.  Ancak bu madde nişastayı parçalaması yanında liflere zarar verebilir.

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz

Bu site, istenmeyenleri azaltmak için Akismet kullanıyor. Yorum verilerinizin nasıl işlendiği hakkında daha fazla bilgi edinin.