1 ) Merhabalar Ekrem Bey, öncelikle sizi tanıyabilir miyiz ?
Kimya Mühendisiyim. Yaklaşık 37 yıldır tekstil sektöründeyim. 17 yıl Yeşim Tekstil’de çalıştım.
2 ) Tekstilde en çok kimyasal hangi işlemlerde kullanılır ve hangi kimyasal madde türleri çok kullanılmaktadır.
Tekstilde boya ve ön terbiye işlemlerinde çok sayıda kimyasal kullanılır. Pamuklu’da: Asetik asit-Kostik-peroksit-Islatıcı-iyon tutucu-boya-oda-tuz-enzim-sabun–yumuşatıcı;
Polyester’de: Asit-boya-keriyer-redüktanlar-yumuşatıcı
Baskıda: Boya-kıvamlaştırıcılar-Aljinat-üre-Ludigol
Baskı sonrası:yıkama maddeleri ve yumuşatıcılar.
3 ) Kimyasal maddeler doğa ve canlı sağlığı için tehdit oluşturmaktadır. Kimyasal maddelerin bu zararlı etkilerinden doğayı ve kendimizi korumak için ne yapmalıyız.
Çıplak elle temas etmemeli, kullanım spektleri ve malzeme güvenlik formları iyi okunmalı,uyarılara dikkat edilmelidir.
4 ) Ülkemizde tekstil sektörü doğayı ve insan sağlığını korumak için ne gibi tedbirler alıyor?
Arıtması olan tesis sayısı fazla değil. Çoğu tesisi atıklarını doğaya bırakıyor.
5) Son zamanlarda su azalma tehlikesi ile karşı karşıyayız.Tekstilde su tüketimini en aza indirmemiz mümkün müdür ? Su tüketimini en az oranda tutarak tekstil malzemelerine kimyasal işlem yapılabilir mi?
Mümkündür. Boyamayı kısaltıcı kimyasallar kullanarak boyama süresi azaltılmalı, daha düşük boya flottesi ile çalışan makineler seçilmeli. Susuz boyamaya geçilmelidir.
6 ) Tekstil su tüketiminde başta gelen sektördür.Susuz boyama teknikleri üzerinde çalışmalar başlamıştır.Nedir bu susuz boyama?
Yüksek basınçlı makinelerde sulandırmış boyanın kumaşa nüfuz etmesidir.
Hiç Su Kullanmadan Kriyojenik Gaz Olan CO2 İle Kumaş Boyama Yöntemidir.
Sentetik ve polyester kumaşların boyama teknolojilerinde susuz boyama teknolojileri kullanılmaya başlanmıştır.
Yüksek sıcaklık ve basınç altında çalışma zorunluluğundan kaynaklı olarak, cihaz ve altyapı maliyetleri başlangıçta yüksek olmasına rağmen gelecekte iklim değişikliğine bağlı olarak yaşanacak kuraklık, yüzey ve yeraltı sularının kirlenmesi sebebiyle suyun temini, kullanımında yaşanacak sıkıntılar ve kısıtlamalar sektörü etkileyecektir. Yatırım maliyeti yüksek olsa bile aşağıda yazılı avantajlar ile tercih edilebilir yöntem olacaktır.
– Su tüketimi en az %75 azalıyor. Tamamen de su kullanılmayabiliyor. Bununla birlikte atık su yükü de kullanım oranında azalıyor ya da kalkıyor. Yıkama ve diğer işlemler olmayacaktır.
– Kurutma işlemi yok. Buradan kaynaklanacak atıklar yok. Enerji kullanımı bu sebeple azalacak. Yeni yatırım ise makine alınmayacağı içinde yatırım maliyeti azalacaktır.
– Boyama işlemi maliyetlerinde azalma olacak, yardımcı kimyasalların bir kısmı kullanılmayacağı için kimyasallarda %50 ye varan azalma olacak, saf boyama yapılacağı için geri kazanım imkânı olacak.
– Boyama işlem süresi yarı zamana inecek hem enerji hem de zaman tasarrufu olacak.
– Hava emisyonlarında azalma olacak.
İki yöntem var:
1-Havayla boyama:
Boyama sıvısı önce atomize edilir, daha sonra yüksek basınçlı hava akımı ile karıştırılır ve son olarak bir hava akımı boyama makinesinde boyanacak kumaşın üzerine püskürtülür. Genellikle az miktarda su kullanılır, çünkü su sadece boyama çözeltisi için bir çözücü görevi görür ve boya kimyasalları kumaşla doğrudan temas eder. Hava akışlı boyama makineleri, Over-flow boyama makinelerine göre yüksek verimlilik, enerji tasarrufu ve çevre koruma avantajları sağlar.
Kumaş, aerodinamik sistemin temel prensibi olan bir üfleyici tarafından üretilen hava-buhar karışımından geçer. Bu, bir hidrolik boyama makinesinden farklı olarak, kumaş taşımanın bir boya banyosu veya sulu bir ortam gerektirmediği anlamına gelir. Başka bir deyişle, kumaş transferi çözelti kullanılmadan mümkündür. Beslemeden operasyonun tamamlanmasına kadar, ayrıca drenaj ve doldurma işlemleri sırasında malzeme sürekli hareket halindedir
2-Süperkritik akışkan boyama:
Bu tip susuz boyama işleminde süperkritik karbondioksit kullanılır. Karbondioksit 31°C’nin üzerine ısıtıldığında ve 74 barın üzerine sıkıştırıldığında, süper kritik hale gelir, maddenin genleşmiş bir sıvıya veya yoğun şekilde sıkıştırılmış bir gaza benzeyen bir halidir. Yani kritik noktanın üzerinde karbondioksit hem sıvı hem de gaz niteliğine sahiptir.
Bu şekilde süperkritik CO2 hidrofobik boyaların çözülmesi için faydalı olan sıvı benzeri yoğunlukların yanı sıra, sudan daha hızlı boyama süreleriyle sonuçlanabilen gaz benzeri düşük viskoziteler ve difüzyon niteliklerine sahiptir.
İşlemin sonunda CO2 gaz halinde dışarı atıldığı için kurutma gerekli değildir. Çıkarılan materyaller bir ayırıcıda çökeltildiğinde CO2 , %90’a kadar kolayca geri dönüştürülebilir.
Bu konuda Tekstil Mühendisi Zübeyde Şahin’in Linkedinde yayınlanan makalesini okumanızı öneririm.
7) Susuz boyama yöntemi ile boyanan tekstil malzemesi ve klasik yöntemle boyanan tekstil malzemesi arasında ne gibi fark olmaktadır. ( Boyanma süresi,boyanma şekli,boyanın malzeme üzerinde kalma ömrü vb.)
Şu an sadece polyester kumaşlar ve iplikler boyanmaktadır.
8 ) Susuz boyama yöntemleri ülkemizde yaygın olarak kullanılıyor mu?
Henüz yayılmadı.
9) Susuz boyama gibi susuz kimyasal işlemler yapılabilir mi?
Ne gibi?
10 ) Nanoteknoloji ve ar-ge olarak boyahanelerde neler yapılıyor?
Nano uygulamalar farklı. Bazıları boya makinesinde, çoğu fularda (Ramözde) bazıları baskı uygulamasında yapılmaktadır. Ar-ge kavramı çok geniş bir alanı kapsıyor. Nano uygulamalar da ar-ge içinde değerlendirilebilir.
11 ) Geri dönüşümden elde edilen tekstil malzemelerinin boyama prosedürleri nelerdir? Klasik boyama ile arasında ne gibi farklılıklar bulunur?
Geri dönüşümden 10-12-16-20 numaralı iplikler elde ediliyor.Kalın gömleklik gibi ürünler elde ediliyor. Boyamada özel bir proses istemiyor.
12 ) Ülkemizde tekstil sektörünün geleceği nedir ve Türkiye tekstil sektörünü gelecekte neler bekliyor?
Dünyadaki değişim Türk tekstilini öne çıkarmaktadır. Üretilen ürünleri daha pahalıya satacak bir pazarlama sistemi kurulmalı ve pahalı ürün alan müşteri kitlesine yönelinmeli.
13 ) Merserizede kullanılan asitler ve türleri nelerdir?
Merserizede kostik kullanılar. Merserize daha ziyade pamuklu kumaşlara uygulanır. Seyrek olarak keten ve kenevire uygulanır.
Polyester kumaşlara da kostikleme işlemi yapılarak polyester kumaşlar inceltme işlemine tabi tutulur.
Yazımızda bize destek veren Ekrem Hayri Peker’e teşekkürlerimizi sunarım.Ekrem beyin kurmuş olduğu sitesinede göz atmanızı öneririm.
Yardımlarından dolayı Tekstil Mühendisliği öğrencisi Burak Kızılsert’e teşekkür ederim.