Ana Sayfa Blog Sayfa 72

Teknik Tekstilde 18. Sıradayız

0

Bursa Teknik Üniversitesi (BTÜ) Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Şule Altun, 1960’lı yıllardan itibaren klasik tekstile oranla 5 kat daha fazla gelişen dünya teknik tekstil pazarının 253 milyar dolarlık dev bir büyüklüğe ulaştığını belirtti. BTÜ Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Şule Altun, “Klasik tekstilde dünyada ilk 10 ülke içinde bulunan Türkiye teknik tekstilde 18. sırada. Ülkemizin bu alanda hak ettiği konuma gelmesi için üniversiteler, sanayi kuruluşları ve ilgili kurumlar elbirliği ile çalışmalı.” dedi. 

BTÜ ile Demirtaş Organize Sanayi Bölgesi Sanayici ve İşadamları Derneği (DOSABSİAD) tarafından düzenlenen seminerde teknik tekstilde son gelişmeler ele alındı. Bursa Teknik Üniversitesi ve Dokuz Eylül Üniversitesi Tekstil Mühendisliği bölümlerinden öğretim görevlilerinin katıldığı seminerde ‘Tekstilde kaplama teknikleri ve uygulama alanları’ konuları da masaya yatırıldı. DOSABSİAD Konferans Salonu’nda gerçekleşen seminerde; ‘Teknik tekstillerin uygulama alanları ve teknik tekstiller pazarı’ konusunda bilgi veren BTÜ Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Şule Altun, teknik tekstil pazarının son yıllarda önemli artışlar kaydettiğini söyledi. Prof. Dr. Altun, “Teknik tekstiller pazarı 1960 yılından itibaren klasik tekstile kıyasla 5 kat daha hızlı bir artış göstermiş. Dünyada 133 milyar dolarlık bir teknik tekstiller pazarı var. Bunun içine dokusuz yüzeyler ve kompozit malzemeleri de eklersek 253 Milyar Dolarlık bir pazar oluyor.” şeklinde bilgi belgi verdi. 

‘TEKNİK TEKSTİLDE ÇİN RÜZGARI ESİYOR’

Dünya pazarındaki teknik tekstil ihracat ve ithalat rakamları hakkında bilgiler veren Prof. Dr. Şule Altun şöyle konuştu: “Teknik tekstiller ihracatlarında Çin açık ara farkla lider konumda. Onu Almanya ve ABD takip ediyor. Türkiye bu sıralamada kendine 19’ncu sırada yer buluyor. Klasik tekstil sıralamalarına kıyasla Türkiye burada biraz geride kalıyor. Klasik tekstilde Türkiye her zaman ilk 10 içinde yer alıyor. Türkiye’nin teknik tekstillerdeki payı yüzde 1,4 civarında. ABD teknik tekstillerin en önemli tüketicisi durumunda. Gelecekte Asya ülkelerinin kullanım ve üretimde lider olması bekleniyor.”

DOSABSİAD Başkan Yardımcısı İbrahim Öztürk de tekstil sektörünün ekonomik faaliyetler içinde ayrı bir yeri bulunduğuna dikkat çekti.

Triasetat

0

Filamentler çözücünün sıcak hava etkisinde buharlaşmasıyla katı hale geçerler. Bu işlem kuru üretim tekniği olarak bilinir. Selüloz molekülündeki her üç OH grubunun her biri asetat grubu ile yer değiştirir ve bu yüzden triasetat olarak adlandırılır.

Selüloz Ester

0

Viskon lifinin üretimi doğal selülozun lif ya da filament formuna çevrilmesini içerirken. asetat ve triasetat liflerinin üretimi saf selüloz ile başlar ama son filament selüloz ester olarak bilinen selülozun kimyasal türevidir. Bu kimyasal değişimin sonucu olarak bu liflerin özellikleri selülozik liflerin özelliklerinden farklıdır

POLIVINILIDIN KLORIT

0

Vinilidin klorit ya tekbaşına ya da diğer maddelerle ko-polimerize olarak kullanılır. Bu lifin giyimde kullanım miktarı önemsenmeyecek kadar azdır. Ama takma kirpikler ve peruklardaki kullanımını bilmek şaşı rtıcı olacaktır. En önemli olarak mobilyacılıkta, araba döşemeciliğinde ve plaj sandalyesi kaplamalarında kullanılır.
Düzgün yüzeyinden dolayı kolayca temizlenir. Su emmez ve bu sebeple kolay lekelenmez. PVC gibi bu lif de kolay tutuşmaz ve kimyasallara karşı dayanıklıdır.
Bu maddenin filmi ya da şeffaf bir tabakası ısı ile büzüştüğünden paketlemede kullanılır.

Poliüretan

0

Bu lif yapısında poliüretan elastomerinin %5’den az olmadığı karrnaşık bir ko-polirmerden oluşur. Moleküller yay benzeri helisel formdadır. Elastan filamentleri, doğal kauçuktan elde edilmiş lastiklerle birlikte düşünülebilir çünkü her ikisi de elastomer liftir ve aynı amaçlar için kullanılır. Elastan doğal kauçuk lastikten çok daha fazla kuvvetlidir, oldukça yüksek (300-700 %) uzama kapasitesine sahiptir ve uzamadan sonra orijinal uzunluğuna neredeyse tamamen döner. Sonuç olarak, korse türü giysilerde ve külotlu çoraplarda, plaj giysilerinde, dış hatlara iyi otuma ve kullanımda kolay hareketin gerektiği sutyen şeritleri ve örme giyim gibi giysilerde fonksiyon rahatlığı sağlar. Elastomer lifler çıplak olarak veya dokuma kumaş yapısı içerisinde kıllanılabilir, ama örme yapılar için gergin halde iken onu spiral şeklinde saran elastik olmayan iplikle kaplanır. Özlü iplikler benzer şekilde üretilir ancak elastomer filament, iplik yerine kesikli lif ile kaplanır. İplik çözgülü- veya atkılı-örme yolu ile dar kumaşlarda kullanılır. Kauçuktan farklı olarak, sentetik elastomerler beyazdır ve düşük sıcaklıklarda tekrar tekrar yıkanmaya, güneş yağlarının ve terin etkisine dayanıklıdır.

Polipropilen

0

Lif üretiminin karakteristikleri. Ucuz bir lif olan polipropilen, ham petrolün rafine edilmesi sırasında açığa çıkan veya doğal gazın bir bileşeni olan propilenin polimerizasyonu ile üretilir. Molekül zincirleri birbiriyle sıkı sıkıya bağlıdır ve polimer içinde düzenlidir ve sonuç olarak bünyesine su almaz ve bu yüzden de geleneksel metotlarla boyanamaz. Renkli lifler, ekstrüzyondan önce eriyik haldeki polimer içerisine boya pigmentlerinin yerleştirilmesiyle elde edilir.
Lifler eksrüzyon ile üretilebilir fakat büyük çoğunluğu şerit ya da şerit olarak kesilmek üzere film olarak eksrüzyon yapılır. fieritler, sicim ya da halat oluşturmak üzere bükülür veya dokumada doğrudan kullanılır. Kesikli formad lif üretmek üzere tow da üretilir. Gerilim altında şerit bükmek fibrillasyona sebep olur ve bu neticede lifsi yapıda bir sicim üretilir. Özellikleri ve kullanımları. Polipropilen düşük erime sıcaklığına (1650C) sahiptir. Lif ıslak iken mukavemetli (70-80 cN/tex) olmasına ve bu mukavemetini kaybetmemesine rağmen, çekme modülü (uzamaya karşı direnç) normal poliamid gibi düşüktür ve düşük elastik geri dönmeye ve kötü sürünme davranışına (yük altında sürekli uzama) sahiptir. Tekstil lifleri arasında en düşük yoğunluğa sahiptir (0,9 g/cm3) ve bu yüzden ağırlığına göre iyi örtücülüğe sahiptir. Kırışıklık tutmaz ve ince lif formunda tuşesi yumuşaktır. Lifler arasından suyun kolayca hareket edebilmesinden dolayı iyi fitil etkisi yani kılcallık etkisiyle suyu aktarma özelliğ ine sahiptir. Alev alma özelliği vardır ama %100 polipropilen kendi kendini söndürücüdür. Öte yandan yanıcılığı, diğer yanıcı liflerle karıştı rıldığında daha da artar. Kimyasal dayanımı iyidir ama kuru temizleme için uygun değildir. Polipropilen leke ve kirleri kolayca bırakır ama yağları üzerinde tutma eğilimindedir. 
Polipropilen şerit ve lif formunda kullanılabilir. 2-3 mm genişliğindeki şeritler doğrudan mekiksiz dokuma makinalarında, şerit bükülmeden düz duracak şekilde dokunabilir. Böyle kumaşların temel kullanım yeri bir zamanlar jüt kumaşlar tarafından yerine getirilen halı zemin dokumaları, çuvallar, ve balya sarma kumaşlarıdır. 10 mm veya daha geniş şeritler halat yapmak için bükülürler. Bunlar günümüzde büyük çoğunlukla zirai olarak elde edilen sisal liflerinden yapılan kalın sicimlerin yerini almıştır. ‹nce polipropilen iplikler balık ağı yapımında da kullanılır. Halatlar gibi daha ağır ürünler ise endüstride, tarımda denizcilikte ve balıkçılıkta oldukça yaygın kullanım alanı bulmuştur. 
Polipropilen lifinin diğer önemli kullanım alanı da halıların havıdır. Burada kullanım bulmasının nedeni, hafiflik, yumuşak tutum ve ezildikten sonra yeterli geri dönme gibi özellikleridir. 
Polipropilen kesik elyaf, iğnelenmiş keçe ya da tafting halılarda genellikle yünle veya naylon ile karışım halde eğrilmiş iplik olarak kullanılır. Tekstüre edilmiş filament polipropilen iplikler ise artarak halılarda kullanı lmaktadır. Polipropilen lifinin diğer bir kullanım alanı dayanıklılık ve kolay leke çıkarma özelliklerinden dolayı döşemelik kumaşlardır. Polipropilen lifler halı altlığı ve hijyenik tekstil maksadıyla dokusuz yüzeylerde kullanılır. Hijyenik tekstil polipropilen lifinin iyi fitil etkisi özelliğ inden yararlanır. 
Halen en belli başlı giyim ürünü, termal iç çamaşırı ve çorap gibi kuru temizleme gerektirmeyen örme eflyalardır. Kaba polipropilen lifleri binalarda, inşaat mühendisliğinde ve diğer bir dizi amaçlarla kullanılır.

Poliolefin

0

Poliolefinin her iki grubu da petrol endüstrisine dayanır ve eriyikten üretim tekniği ile filament haline getirilir. Polietilen ve polipropilen giyimde sınırlı da olsa kullanılır.

Polietilen

0

Düşük erime noktasına sahip olduğu için polietilen sert yaka oluşturmak üzere eriyen astarlarda kullanılır. Asit ve alkalilere karşı yüksek dayanı mı sebebiyle koruyucu tulumlar için uygundur. Bu lifin monofilament formda bazı kullanım alanları, araba döşemeleri, tenteler ve balık ağlarıdır. Polietilen “Alkathene” ve “Polythene” olarak da bilinir.

Poliester

0

Lif üretiminin karakteristikleri. Petrol endüstrisinden temin edilen polietilen terephthalet (PET) ve sadece çok özel kullanımlar için sınırlı miktarlarda üretilen politetrametilen terephthalet (PTMT), polimerinden filamentler eriyikten üretim tekniği ile elde edilir.
PET ipliği filament veya çeşitli uzunluk ve incelikte kesikli lif olarak üretilebilir. Üretilecek lifin incelik ve uzunluğu lifin pamuk ya da yünle mi işleneceğ ine göre, veya ipek benzeri mi yoksa pamuk benzeri mi ya da farklı bir tutumda mı olacağına göre belirlenir. Filament iplik ya da tow (tow = on binlerce filamentten oluşan filament demeti) molekülleri yönlendirmek ve lif mukavemetini artırmak için çekilir. Kesikli lifler kıvırcıklandı rılır. Hafif olmaları ve iyi izolasyon yaptıklarından içi boş (hollow) filamentler, yorganlar, uyku tulumları ve parkalarda dolgu lifi olarak kullanı lır. 

PTMT daha düşük bir erime sıcaklığı- na sahiptir ve PET’ den daha kolay boyanır. Tekstüre iplik halinde streç kot pantolonlarda ve farklı büzüşmeler dolayısıyla hacimlilik ve streç oluşturdukları için PET/PTMT bileşim ipliği olarak da diğer giysilerde ve ince külotlu çoraplarda kullanılabilir. 
Standart poliesterin (PET) uzama direnci iyidir ve bu farklı bir tutum, kırışıklık tutmama ve kullanımda iyi boyutsal kararlılık verir. Poliester düşük yüklerde kolayca uzayamadığından külotlu çorap ve taytlar için uygun değildir ancak bu uygulamalarda PTMT daha başarılıdır. 
PET aşınmaya karşı iyi dayanımlıdır, ama karışımlarla kullanıldığı zaman eğer özel lif veya özel bitim işlemleri kullanılmamışsa lif boncuklaşması oluşturma eğilimindedir. Antistatik bitim işlemi uygulanmamışsa, statik elektrik yüklerin oluşumu lifin düşük nem alma özelliği ile izah edilir. Poliester kesik lif ve filament halinde dikiş ipliklerinde kullanılır. Lif ultra viole ışınları tarafından bozunmaya dirençlidir ve bu yüzden perdelerde tercih edilir. 

Lifin termoplastik olma özelliği, lifin kıvrım sabitliğine ve kumaşlarda ısıl muamele ile elde edilen boyutsal sabitlemeye katkıda bulunur. Hava-jetli ve yalancı-büküm tekstüre teknikleri (sayfa 73) ile filament ipliklere kıvrım verilerek tutum, hacimlilik ve elastik geri dönme özellikleri iyileştirilir. Oluşturulan esneklik seviyesine bağlı olarak tekstüre edilmiş poliester iplikler spor giyimde kullanılabilir. Hava-jetiyle tekstüre edilmiş mikrofilamentler değişik tutumları dolayısıyla oldukça çeşitli kumaşlarda kullanılırlar. Uygun seçilmiş poliester lifi koruyucu giysi, yelken, filtre kumaşı ve araba tavan kaplamasında kullanılan yumuşak kompozitler ve araba kaportasında kullanılan sert kompozitleri de içeren fonksiyonel ve endüstriyel amaçlar için kullanılır

Poliamid

0

Poliamid liflerinin genel grubu, poliamid molekülünün tekrarlanan amid gruplarındaki karbon atomları sayısına göre sınıflandırılır ve bunlardan üç tanesi, naylon 6.6, naylon ve naylon 11, endüstriyel öneme sahiptir. Naylon eriyikten üretim tekniği ile filament haline getirilir. Kömür ve katran’dan elde edilen hekzametilen adipamid. naylon 6.6’nın ana bileşenidir. 
Naylon lifleri, yüksek mukavemet, yüksek aşınma direnci. yüksek elastik uzamadan ilk haline geri dönme ve düşük nem absorpsiyonu gibi özellikleriyle bilinirler. Kırışıklık tutmama özellikleri iyidir. Sıcak hava tekstüresi yöntemiyle kıvırcıklandırılmış ‘hacimli sürekli filament’ (BCF= Bulked Continuous Filament) iplik halde kullanımı özellikle halı üretiminde son derce yaygındır. BCF ve soğuk hava-jeti ile tekstürere edilmiş naylon iplikler halılarda. Döşemeliklerde, dekor örme eşyalarda, ev giyiminde, günlük ve hafif ağırlıklı spor giysi ve çoraplarda kullanılır. Dünya pazarında mevcut naylon lifinin yaklaşık 26 milyon tonu filament, 675 milyon tonu ise kesikli lif halindedir. 
Naylon lifleri termoplastik olduklarından, life ısıl işlem ile boyutsal kararlılık kazandırılabilir. Isıl işlem uygulayarak naylon lifinden yapılmış o kumaşlarda kabartma yüzeyler, pile, külotlu çorap ve taytlarda olduğu gibi kalıcı şekiller verilebilir. 
Naylon 6.6 lifinin erime sıcaklığı 250°C iken naylon 6 lifinin erime sıcakhğı 210°C, diğer yaygın poliamid lifi olan naylon 11 lifinin ise eri sıcaklığı sadece 185°C’dir. Naylon 11 lifinin üretimi çok azdır. Yukarıda belirtildiği gibi naylon 6.6 ve naylon 6 lifleri arasındaki ısı1 davranış farklılıkları sayesinde bu polimerlerin birleşiminden oluşan bi-komponent kullanılarak dokusuz yüzey oluşturmak mümkündür. Düşük erime sıcaklıklı naylon filamentin dış yüzeyinde yer alır ve ısı altında eriyerek liflerin birbirine bağlanmasına ve dolayısıyla bir yüzey oluşumuna imkân verir. Eğer işçi tulumlarının geleneksel dikiş yerine dikişsiz yapıştırılmalı olması hedefleniyorsa, naylon 6’ nın düşük erime sıcaklığı onun bu maksatla kullanımını sağlar ve onun yumuşak ve hoş tutum avantajı ile birlikte önemli bir avantaj teşkil eder. 
Dünya naylon üretiminin %27’ sinin halılarda. %31’nin evde ve giysilerde, geri kalan %35’inin ise endüstride ve reçinelerde kullanıldığı tahmin edilmektedir. Lif üretimindeki çok yönlülük life çeşitlilik sağlar ve da halıların teknik tasarımına katkıda bulunur. Mesela dört delikli bir naylon filamenti, halıda hav hacimliliği, halının kirlenme direncini arttırır ve statik elektrik kontrolünü sağlar.